Алоиза Пашкевич, которую мы со школьных лет знаем под псевдонимом Тетка, внесла неоценимый вклад в беларускую культуру. Ее стихи изучают в школах, а имя навсегда вошло в историю Беларуси в качестве одной из самых ярких представительниц беларуского возрождения начала ХХ века. Она писала стихи, прозу, публицистку, играла в театре, занималась просвещением и общественно-политической деятельностью.
Алоиза Пашкевич родилась 1876 г. в Пещине Щучинщинского района Гродненской области в небогатой многодетной шляхетской семье. В раннем детстве отец отдал ее на воспитание деду в соседний фольварок. Там маленькая Алоиза рано научилась читать и полюбила книги, хотя формальное образование ей предстояло получить значительно позднее.
В 1892 г. в шестнадцатилетнем возрасте Алоиза переехала в Вильно. Сначала ей пришлось брать частные уроки, чтобы через пару лет ее приняли в училище Прозоровой. На учебу старалась зарабатывать самостоятельно, хотя денег все равно не хватало и приходилось голодать. В те же годы у нее был обнаружен туберкулез и по совету врачей ей даже пришлось прервать учебу и уехать на поправку в деревню. Впоследствии она все же закончила свой курс и получила свидетельство учительницы. Уже тогда благодаря образованию и увиденной в сельской местности бедности крестьян ее стали волновать идеи социальной справедливости.
В 1903 г. Алоиза Пашкевич поступила на курсы воспитаталей физического образования Лесгафта в Петербурге. В это время она стала активной участницей кружка студентов-беларусов «Круг беларуской народной прасветы». Считается, что в этот период под влиянием творчества Ф. Богушевича начала писать стихи. Они публиковались в подпольных изданиях студенческого кружка под различными, в основном мужскими, псевдонимами.
После учебы в 1904 г. Пашкевич вернулась в Вильно, устроилась фельдшером в больницу. В этот же период вовлеклась в революционную деятельность. Вместе со своими единомышленниками основала первую партию «Беларуская социалистическая грамада» (БСГ), объединившую зарождавшееся тогда национальное движение. Многие современники отмечали ее прекрасные ораторские способности, раскрывавшиеся на революционных собраниях. Зимой 1905 г. Алоиза Пашкевич приняла активное участие в масштабных манифестациях, из-за чего подверглась преследованиям властей и была вынуждена эмигрировать.
Вместе с другими членами БСГ, братьями Луцкевичами, в 1906 г. стала учредителем газеты «Наша доля», в которой читателей информировали о революционных событиях в стране, о бедственном положении крестьян, а также печатали произведения беларуских авторов.
В эмиграции она продолжала учиться, поступив сначала в университет во Львове, а спустя несколько лет и в польском Кракове. В этот период вышли два сборника ее стихов.
С 1911 г. была замужем за Степонасом Кайрисом, инженером и будущим политиком и депутатом Сейма Литовской Республики. После этого у нее появилась возможность под фамилией мужа безопасно вернуться в Российскую Империю.
После возвращения из эмиграции помогала в создании беларуских школ в Вильне. Редактировала и сама писала тексты для беларускоязычного детского журнала «Лучынка», издававшегося в Минске и представлявшего собой энциклопедию для юных читателей. Пашкевич стала одной из первых беларускоязычных поэтов, много писавших для детей.
В связи со слабым здоровьем Пашкевич часто выезжала за границу на лечение. За свою жизнь она посетила Италию, Францию, Финляндию, Швецию и Германию.
Во время Первой мировой войны пошла работать в военный госпиталь сестрой милосердия. Однако даже тогда она продолжала заниматься просветительской деятельностью. В начале 1915 г. открыла в Вильне первую беларускую школу, пыталась организовать сеть столовых для бедных.
В 1916 г. после смерти отца вернулась в родную деревню, где вскоре сама заразилась тифом и умерла.
Судьба отвела Алоизе Пашкевич недолгую жизнь, но она оставила после себя богатое культурное наследие. Глубоко преданная идеям справедливости, она посвятила себя тому, чтобы помогать другим и в сельской школе, и раненым в госпитале. В своем творчестве она выражала свое стремление к свободе и пробуждению национального духа.
#Беларусь #АлоизаПашкевич #ЛитературнаяЛегенда
#Белaруское_наследие #Вдохновляющие_истории #Неизвестные_факты
Мы родам з Беларусі: Алоіза Пашкевіч (Цетка)
Алаіза Пашкевіч, якую ад школьных часоў мы ведаем пад мянушкаю Цётка, зрабіла неацанімы ўнёсак у беларускую культуру. Яе вершы вывучаюць у школах, а яе імя назаўсёды ўвайшло ў гісторыю Беларусі, у якасці адное з самых яскравых прадстаўніц сваёй эпохі. Яна пісала вершы, прозу, публіцыстык, гуляла ў тэатры, займаслася асветай і грамадска-палітычнаю дзейнасцю.
Алоіза Пашкевіч нарадзілася ў 1876 г. у весцы Пешчын на Шчучыншчыне Гарадзенскай вобласці ў небагатай шматдзетнай шляхецкай сям’і. У раннім дзяцінсве бацька аддаў яе на выхаванне да дзеда ў суседні фальварак. Там малая Алаіза вельмі рана навучылася чытаць і палюбіла кнігі, але атрымаць фармальную адукацыю мусіла пазней.
У 1892 г. ва ўзросце шэснаццаці год Алаіза пераехала ў Вільню. Спачатку брала прыватныя ўрокі, а ў 1894 годзе паступіла ў вучылішча Празаровай. На вучобу стала зарабляць самастойна, але грошай усё адно бракавала і яны была вымушана галадаць. У тыя ж годы ў яе выявілі сухоты і нават давялося перапыніць вучобу калі яна з’ехала, як раілі лекары. Пазней яна ўсё ж такі скончыла адукацыю і атрымала пасведчанне настаўніцы. Ужо тады, дзякуючы атрыманай адукацыі і працы ў сельскай мясцовасці, дзе яна пабачыла бедны сялянскі побыт, яе пачалі хваляваць ідэі сацыяльнай роўнасці.
У 1903 г. Алаіза Пашкевіч пераехала ў Пецярбург і паступіла на курсы выхавальнікаў фізічнае адукацыі Лесгафта. Тым часам яна стала актыўнаю ўдзельніцай кола студэнтаў-беларусаў “Кола беларускай асветы”. Лічыцца што ў гэты перыяд пад уплывам творчасці Францішка Багушэвіча пачала пісаць вершы. Яны публікаваліся ў падпольных часопісах студэнцкага кола пад рознымі, звычайна мужскімі, псеўданімамі.
Пасля вучобы ў 1904 г. Пашкевіч вярнулася ў Вільню, уладкавалася фельчарам у шпіталі. У той жа перыяд ваўлеклася ў рэвалюцыйную дзейнасць. Разам са сваімі адзінадумцамі стварыла Беларускую сацыяльную Грамаду (БСГ), аб’яднаўшую нацыянальны рух. Шматлікія сучаснікі адзначалі яе выдатныя аратарскія здольнасці. Зімою 1905 г. Алаіза Пашкевіч прымала актыўны ўдзел у буйных маніфестацыях , з-за чаго трапіла пад пераслед і была вымушана эміграваць.
Разам з іншымі сябрамі БСГ, братамі Луцкевічамі, у 1906 годзе стала сузаснавальнікам газеты “Наша доля”, у якой, чытачам распавядалі аб рэвалюцыйных падзеях у краіне і гаротным стане сялянаў, а таксама друкавалі творы беларускіх аўтараў. У эміграцыі яна працягвала вучыцца, паступіўшы ва Львоўскі ўнівесрсітэт, а некалькі год пазней у Кракаўскі. У гэты час былі выдадзены два сборніка яе вершаў.
С 1911 года была пабрана шлюбам з Сцяпанасам Кайрысам, інжэнерам і будучым палітыкам, дэпутатам сойму Літаўскай Рэспублікі. У яе з’явілася магчымасць бяспечна трапіць у Расійскую імперыў, пад прозвішчам мужа. Пасля вяртання з эміграцыі дапамагала стварэнню беларускіх школаў у Вільні, рэдактавала і сама пісала тэксты для беларускамоўнага дзяцячага часопісу “Лучынка”, які выдаваўся ў Менску і ўяўляў з сябе энцыклапедыю для юных чытачоў. Пашкевіч стала адною з першых беларускамоўных дзяцячых паэтаў.
З падставаў слабога здароўя Пашкевіч часта выязжала па за межы на лекаванні. Цягам жыцця яна наведала Італію, Францыю, Фінлядыю, Швецыю і Германію.
Пад час Першай святовай вайны пайшла працаваць у шпіталь сястрою міласэрднасці. Aднак, нават тады працягвала займацца асветніцкай дзейнасцю. У пачатку 1915 г. яна адкрыла ў Вільне першую беларускую школы, намагалася арганізаваць сетку сталовых для галечных. У 1916 г. пасля смерці бацькі вярнулася ў родную вёску, дзе ў хуткім часе захварэла на тыф і памерла.
Лёс адвёў Элаізе Пашкевіч ня доўгае жыццё, але яна пакінула пасля сябе багатую культурніцкую спадчыну. Прыхільніца ідэяў справядлівасці, яна прысвяціла сябе таму каб дапамагаць іншым, будзе то ў сялянскай школе або параненым у шпіталі. У сваёй творчасці яна выражала прагу да свабоды і абуджэні нацыянальнага духу.
#Натхняльныя_гісторыі #Беларусь #АлаізаПашкевіч
#Беларуская_спадчына #Надзейныя_гісторыі #Невядомыя_факты